TİCARİ SÖZLEŞMELERDE AYIP, AYIP İHBARI VE ALICININ SEÇİMLİK HAKLARI

Ticari sözleşmelerde satıcının, alıcıya malı/hizmeti sözleşmedeki niteliklere göre teslim etme borcu vardır. Sözleşmedeki teslim yükümlülüğünü hiç ifa etmemesi, eksik ifa etmesi yahut gereği gibi ifa edememesi gibi borcunu yerine getirmediği takdirde alıcının yasal düzenlemeler ile güvence altına alınan seçimlik hakları vardır. Alıcı’nın ayıplı mal/hizmet ile karşılaştığında işbu seçimlik haklarını kullanabilmesi için satıcıya bu ayıbı ihbar etmesi gerekmektedir. Eğer maldaki ayıp alıcıya teslimat sırasında açıkça belli ise 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu m.23/c bendi ’ne göre bu durumun satıcıya 2 gün içerisinde ihbar edilmesi zorunludur. Ayıbın açık olmasından kasıt maldaki ayıbın teslimat sırasında basit bir kontrolle tespit edilebiliyor olması demektir. Örneğin malın çizilmiş, kırık gelmiş olması. Bundan ayrı olarak aynı madde hükmüne göre alıcının her türlü malı teslim aldıktan sonra 8 gün içerisinde malı incelemek veya inceletmek ile yükümlü olduğu düzenlenmiştir. Bir başka ifadeyle alıcının teslim sonrası malı detaylı bir şekilde inceleme/inceletme yükümlülüğü vardır. Bu incelemeler sonucu malın ayıplı olduğu anlaşılırsa alıcı seçimlik haklarını kullanabilmesi için önce satıcıya ayıp ihbarında bulunmak ile yükümlüdür. Kanunda öngörülen bu süreler asgari süreler olup, taraflar arasında akdedilen ticari sözleşmede ayıp ihbarı için daha uzun süreler öngörülebilir.

Eğer maldaki ayıp teslimat sırasında açıkça belli değil ise ancak kullanım sonrası ortaya çıkan veya çıkabilecek ayıplar gizli ayıp niteliğindedir. Ayıbın gizli nitelikte olması ve 8 günlük süre içerisindeki incelemede de tespit edilememesi gibi durumlarda Alıcı’nın ayıbın ortaya çıkmasıyla birlikte hemen satıcıya bildirme yükümlülüğü bulunmaktadır. Ayıplı mal ile karşılaşan alıcı, satıcının bu ayıpta sorumluluğu var ise seçimlik haklarını kullanabilir. Alıcının ayıplı mal ile karşılaşmasında 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun 227’inci maddesinde düzenlenen seçimlik haklar uygulanma alanı bulacaktır.

Buna göre alıcının seçimlik hakları şu şekildedir; Satılanı geri vermeye hazır olduğunu bildirerek sözleşmeden dönme. Satılanı alıkoyup ayıp oranında satış bedelinde indirim isteme. Aşırı bir masrafı gerektirmediği takdirde, bütün masrafları satıcıya ait olmak üzere satılanın ücretsiz onarılmasını isteme. İmkân varsa, satılanın ayıpsız bir benzeri ile değiştirilmesini isteme.